وب سایت شخصی مهندس فریبرز پلوئی

شناخت، مفاهيم، عوامل، ضرورت، شيوه ها و كاربردهای خلّاقيت

پیشرفت و ترقی امروزه برای جامعه‌ی ما بیش از پیش ضروری شده است. درحالی كه سرعت رشد و توسعه در جوامع مختلف افزایش شتابان می یابد، هرگونه توقف و درنگ در حركت و تلاش بیشتر، خطائی جبران ناپذیر است.در این عرصه، آن جوامعی از سرعت رشد مناسب‌تر و پایدارتری برخور دارند كه رشد اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی جامعه‌ی خود را بر پایه‌ و زمینه‌ی رشد و توسعه‌ی منابع انسانی آن بنا نهاده‌اند. انسان‌ها به عنوان عامل اصلی و در عین حال نتیجه‌ی فرآیند رشد و توسعه‌ی جوامع هستند. بنابراین هرگونه افزایش در قابلیت‌ها و توانائی‌های انسان‌ها به طور مستقیم بر ازدیاد ظرفیت رشد جامعه تأثیر خواهد داشت.
خلاقیت كه امروزه به عنوان یكی از قابلیت‌های اساسی ذهن انسان شناخته شده، در توسعه‌ی امكانات، حل مشكلات و تغییر دیدگاه‌های وی نقش حیاتی ایفا می‌كند. به دلیل آنكه استعداد خلاقیت انسان دریچه‌ای نامحدود به سوی ایده‌های نو و راه‌حل‌های بدیع، در هر موضوع یا مسأله یا زمینه‌ای، پیش روی او می‌گشاید. می‌توان امیدوار بود انسان‌ها با شناخت، رشد و به كارگیری قدرت خلاقیت خویشتن به منبع نامحدودی از قدرت و توان تفكر دست یابند.
با این بینش و به منظور بیدار كردن هرچه بیشتر این قابلیت نهفته در وجود همگان و نشان دادن راه‌های رشد و پرورش آن درنظر داریم سلسله مباحثی را تحت این عنوان منظماً مطرح كنیم، تا خوانندگان پس از آشنایی كافی با این استعداد و فراگیری روش‌های رشد و پرورش استعداد خلاقیت قادر باشند از این توان در زندگی روزمره، تحصیلات و كار خود بهره بگیرند.
در این سلسله دروس، مطالبی در زمینه‌های گوناگون خلاقیت مطرح شده و سعی داریم برای پرسش‌هایی كه معمولاً در این باب می‌شود پاسخ‌ها و راه‌حل‌های مناسبی بیابیم. نمونه‌ای از پرسش‌ها و ابهامات كه در این زمینه ذهن افراد را به خود مشغول می كند از این قرار است:
آیا من خلاق هستم؟ آیا خلاقیت مختص افرادی ویژه چون مخترعان و مكتشفان است؟ چگونه می‌توانم بفهمم كه خلاق هستم یا خیر؟ اساساً خلاقیت چیست و چه تعریفی از آن می‌توان ارائه كرد؟ آیا افراد خلاق دارای ویژگی‌های روحی و رفتاری خاصی هستند؟ آیا ممكن است كسی قادر به رشد خلاقیت خود باشد؟ بحث آموزش روش‌های تفكر خلاق كه مدتی است در جامعه‌ی ما مطرح شده، آیا واقعیت دارد و عملی است؟ چه تفاوت‌هایی بین خلاقیت انسان و هوش او وجود دارد؟ آیا می‌توانم با مطالعه‌ی بیشتر خلاقیت خود را ارتقاء دهم؟ ممكن است من بتوانم خلاقیت خود را رشد دهم ولی زمان آن اكنون نیست زیرا مشكلات زیادی مرا احاطه كرده و فرصت كافی برای این كار ندارم. از نظر سنی دیگر من قادر نیستم خلاقیت خود را رشد دهم و این كار برای جوانترها شدنی است. من اكنون نیاز خاصی به اندیشه‌ی خلاق ندارم آیا لازم است آن‌را فرا بگیرم؟ در محیط من به افراد خلاق بهای درخور آن‌ها داده نمی‌شود، پس چرا باید در رشد خلاقیت خود بكوشم؟ اكنون من روحیه‌ی چندان مناسبی برای رشد خلاقیت خویش ندارم، بهتر است این كار را به شرایط بهتری موكول كنم تا نتیجه ی بهتری از آن بگیرم. روشهای تفكّر خلاق كدامند؟ آیا می توان فقط با مطالعه ی مطالب خلاقیت خویش را رشد داد یا برای این منظور روشهای اجرایی نیز وجود دارد؟ آیا تصادف و اتفاق در ابداعات و اختراعات نقشی نداشته است؟ آیا نقش تلاش و كوشش در خلاقیت قابل توجه است؟
در صورتی كه یكی از پرسشها و ابهامات ذكر شده یا اساساً هر نكته دیگری درباره ی "خلاقیت" در ذهن شما نیز وجود دارد، می توانید در بحث علمی – تجربی –كاربردی ما شركت كنید.
در این سلسله دروس در 4 بخش اصلی زیر بحث به عمل خواهد آمد.
1-    شناخت خلاقیت
     در این بخش به منظور ایجاد فضا برای درك روشن تر و شناخت صحیح تر از آخرین یافته های علمی در باب مفهوم خلاقیت،موضوعات چندی مورد بحث قرار می گیرد. از جمله :
مفهوم خلاقیت و تعریف آن،شبهات در موضوع خلاقیت،عوامل موثر بر خلاقیت، انواع خلاقیت ،موانع خلاقیت،...
2-    ابهامات و مشكلات ذهنی در جهت رشد و به كارگیری خلاقیت
در این قسمت سوالات و ابهاماتی كه معمولا در ذهن افراد وجود داشته و مانع حركت آنها به سمت رشد قدرت خلاقیت خویش و به كارگیری آن در زندگی روزمره و فعالیت های آنان می شود مطرح شده و روی آنها بحث به عمل می آید. نمونه ای از این ابهامات در سوالات مطرح شده در این شماره از نظرتان گذشت.
3-    روحیات و رفتار خلاقان
تحقیقات و مشاهدات نشان داده كه اكثر افراد خلاق دارای وی‍‍‍ژگی های روحی و رفتاری مشخصی بوده اند. استفاده از این ویژگی ها و سعی در متخلّق شدن به آن خلقیات، موضوع بخش سوم دروس ما را تشكیل می دهد. برخی از مهمترین این روحیات و جنبه های رفتاری عبارتند از: كنجكاوی دائم، تلاش مستمر، روحیه پرنشاط، مأیوس نشدن در اثر ناملایمات و ... كه برای مهمترین آنها روش اجرایی مطرح خواهد شد.
4-    تكنیك ها و روش های تفكر خلاق
بخش چهارم بحث ما را تكنیك ها و روش های اندیشه ی خلاق تشكیل می دهد. برای هر كدام از این روشها پس از شرح و بحث، روش اجرایی ارائه خواهد شد. در پی آن تمرینات مربوط به هر تكنیك یا روش ارائه می گردد . دقت داشته باشید كه بدون اجرای تمرینات كه البته فقط مختص بخش چهارم نخواهد بود، پیشرفت در فراگیری روشهای اندیشه ی خلاق مقدور نیست و دقیقاً كسانی در این دوره به پیشرفت بهتر و بیشتری خواهند داشت كه تلاش بیشتر داشته و تمرینات اجرایی دوره را جدی تر بگیرند و در پی حل آنها برآیند.
البته در خلال مباحث دوره، نكات گوناگون دیگری نیز در باب "خلاقیت" مطرح می شود كه می توان از موضوعات زیر به عنوان نمونه یاد كرد:
كاربردهای خلاقیت در زمینه های گوناگون، دو سوال اساسی خلاقیت، ضرورت امر، جامعیت و شمول به كارگیری خلاقیت، روش شناسی(Methodology) عمومی دسته بندی و حل مسایل، خلاقیت چه هست و چه نیست؟ پایه های تفكر خلاق،...
اكنون زمان آن رسیده كه علاوه بر بحث های نظری در باب "خلاقیت" ، گامی بالاتر برداریم و با رفتن در وادی عمل، خود نیز در جهت توسعه ی خلاقیت فردی و جمعی بكوشیم. با سلسله بحث های................ به این هدف نایل خواهیم آمد.
در تدوین مطالب مورد نظر و طرح سلسله دروس آموزش خلاقیت، علاوه بر بهره گیری از منابع علمی و حاصل تجربیات دست اندركاران این علم در خارج از كشور، تجربیات آموزشی و تحقیقی نگارنده در برگزاری دوره های آموزش خلاقیت و دیگر فعالیت ها در زمینه ی توسعه ی خلاقیت در داخل كشور نیز مورد استفاده قرار گرفته است.

هرگونه کپی برداری از مطالب فوق، بدون ذکر نام مؤلف و سایت، غیر مجاز است و پیگرد قانونی دارد.