وب سایت شخصی مهندس فریبرز پلوئی

حوادث ناشي از رانندگي نقش مهم و حساسي در تحميل زيانهاي سنگين اجتماعي و فردي در جوامع كنوني ايفا مينمايند . امروزه كمتر خانواده اي است كه از اينگونه سوانح آسيبي نديده باشد . بدون شك زيانبارترين اين صدمات مربوط به تلفات انساني و معلوليت هاست كه گذشته از اثرات مخربي كه بر خانواده دارد ، لطمات جبران ناپذيري نيز بر پيكره جامعه وارد مي كند . اينگونه است كه اتخاذ تمهيدات و تصميمات فوري در راستاي حفظ سلامت و ارتقاي ايمني رانندگان و سرنشينان وسايل نقليه بمنظور كاستن از اين زيانها ضروري مي نمايد .

يكي از راهكارهاي افزايش ايمني رانندگان و سرنشينان وسايل نقليه در تصادفات رانندگي ، استفاده از كمربند ايمني است . بر اساس مطالعات صورت گرفته در خصوص توزيع جراحات ناشي از تصادفات در بدن افراد ، ۴۰ % از ناحيه سر ، ۳۰ % از ناحيه بالاتنه ، ۱۵ % از ناحيه دستها و ۱۵ % از ناحيه پاها دچار جراحت شده اند . بدين ترتيب تأثير استفاده از كمربند ايمني در مهار و ايمني سر و بالاتنه اين افراد به ميزان ۷۰ % از صدمات مغزي ، نخاعي و داخلي آنان خواهد كاست .

آمارهاي مرتبط با كمربند ايمني در اروپا و آمريكا :

الف- در سال ۲۰۰۴ عمده تلفات در گروه سني زير ۴۴ سال بدليل صدمات مغزي و نخاعي بوده است .

ب - سالانه ۳۵ هزار نفر در آمريكا در اثر تصادفات رانندگي جان مي بازند كه در صورت استفاده از كمربند ايمني ، ۵۰ % آنان يعني ۱۷۰۰۰ نفر از بين نمي رفتند .

پ - استفاده كامل و صحيح از كمربند ايمني باعث كاهش ۵۰ درصدي جراحات و كاهش ۶۰ الي ۷۰ درصدي تلفات در حوادث رانندگي ميگردد .

به بيان راهكارهاي عملي بمنظور كاربردي و عمومي تر « پيشگيري بهتر از درمان » اين مقاله در راستاي شعار شدن استفاده از كمربند ايمني مي پردازد .

واژه هاي كليدي : كمربند ايمني ، حوادث رانندگي ، ايمني ترافيك ،تلفات انساني و معلوليت ها

مقدمه :

تصادفات ترافيكي از عوامل بسيار مهم مرگ و مير و صدمات شديد جاني و مالي بوده و آثار سنگين اجتماعي ،فرهنگي و اقتصادي آن جوامع بشري را به شدت مورد تهديد قرار داده است . شدت اين صدمات در كشورهاي در حال توسعه بيشتر بوده و تعداد و شدت تصادفات در اين كشورها در مقايسه با كشورهاي توسعه يافته چندين مرتبه بالاتر است . ضايعات ترافيكي در جامعه امروزي حتي در كشورهاي توسعه يافته يك موضوع مهم در بحث سلامت و اقتصاد عمومي ميباشد . از منظر جامعه و عموم ، دلايل انساني و اقتصادي قوي براي پرداختن به اين موضوعات وجود دارد . مطالعه نتايج تحقيقات در مورد هزينه تصادفات در كشورهاي مختلف نشان ميدهد كه ارقام مربوط به اين هزينه ها بطور تصاعدي در حال افزايش است . اصولا" اين هزينه ها از دو بخش اصلي تشكيل مي شود كه شامل هزينه هاي مستقيم و غيرمستقيم است . هزينه هاي غير مستقيم كه شامل قيمت جان انسانها و آثار منفي اقتصادي معلوليتها و جراحات رواني و تزلزل خانواده ها و غم و غصه ميشود . گرچه هنوز هيچ محققي ادعا نمي كند كه رقم دقيق آنرا نميداند اما هر چه تحقيقات كاملتر و عميق تر انجام مي شود ، تخمين دانشمندان براي آثار منفي اقتصادي اين بخش از ضايعات تصادفات بشدت بالا مي رود كه اين وضع در كشورهاي در حال توسعه شديدتر است .

در اين راستا تلاش ، تحقيق و برنامه ريزي بمنظور ارتقاء كيفيت در موضوع تحرك و ايمني استفاده كنندگان از خودروها ضرورت داشته و آثار مثبتي درپي خواهد داشت . وجود رابطه مستقيم و تنگاتنگ بين تحرك و سرعت در جابجائي از يك سو و ايمني از سوي ديگر ، پيش بيني و اتخاذ راهكارهائي با هدف ارتقاء كيفيت اين موضوعات بنحويكه افزايش ايمني باعث محدوديت سرعت تحرك نگردد را ضروري نموده است . از جمله راههاي افزايش ايمني در حوادث رانندگي كه با تحرك نيز منافاتي ندارد ايمن سازي بخش هائي از وسيله نقليه و توجه به سيستم هاي استاتيكي محافظت از سرنشين ( كمربند ايمني ) در مهندسي وسيله نقليه مي باشد .

تاريخچه :

از نظر ترافيك ، مهندسي وسيله نقليه ، ايمن سازي بخش هائي از وسيله نقليه است كه در حوادث رانندگي باعث آسيب رساني به فرد يا افراد درگير درتصادف ميگردد . در مورد ايمن سازي سرنشينان وسائل نقليه بويژه در چند دهه گذشته اقداماتي بمنظور استفاده از وسايل جاذب انرژي ناشي از تصادفات از قبيل طراحي مواد ضربه گير نرم در بخش هاي داخلي اتومبيل مانند كيسه باد و كمربند ايمني صورت پذيرفته است .

هرچند كمربند ايمني در خودروهائي كه از سال ۱۹۶۸ در ايالات متحده بفروش مي رسيدند اجباري بود ولي قوانين م ّ صوبي در جهت الزام افراد به استفاده از آن وضع نشده بود . ميزان استفاده از كمربند ايمني از ۱۱ درصد در سال ۱۹۸۰ به ۶۸ درصد در سال ۱۹۹۵ رشد كرده است . سازمان ايمني ترافيكي بزرگراههاي ملي آمريكا (NHTSA) مطالعات تأثير كمربند ايمني را از سال ۱۹۸۴ بعهده گرفته و مشخص شده است كه ۴۰ تا ۵۰ درصد خطر تلفات بدليل استفاده از كمربند ايمني كاهش يافته است .

نخستين تلاش در جهت استفاده از كمربند ايمني اتومبيل به شكل قانوني توسط انجمن پزشكي اتومبيل آمريكا ( AAAM)در نيويورك صورت گرفت . تأثير اين تلاش موفقيت آميز بقدري بود كه تا سال ۱۹۹۱ در ايالات مختلف آمريكا ۳۶ قانون در اين رابطه وضع گرديد .

كمربند ايمني چيست ؟

تعريف اول: در آئين نامه اجرائي قانون استفاده اجباري از كمربند و كلاه ايمني آمده است ، كمربند ايمني تسمه اي است كه نيم تنه بالاي راننده و هر يك از سرنشينان را تحت كنترل و مهار ايمن خود قرار ميدهد تا هنگام ضرورت ، همچون كاهش ناگهاني سرعت يا توقف آني خودرو كه ممكن است ناشي از ترمز يا برخورد با جسم ديگري يا حوادث ديگر رانندگي باشد ، مانع از جدا شدن سرنشينان و راننده از صندلي خود و اصابت به شيشه جلو يا ساير قسمتهاي داخل و يا پرتاب به خارج از خودرو شود .

تعريف دوم: در مصوّبه كميته ملي استاندارد خودرو و نيرو محركه آمده است ، به چيدماني از تسمه ها با سگك محكم كننده ، وسايل تنظيم و اتصالاتي كه قابل مهار به خود هستند گفته ميشود كه خطر آسيب ديدگي در تصادف يا كاهش ناگهاني شتاب خودرو را ، با محدود كردن حركت بدن سرنشيني كه كمربندايمني را بسته ، كاهش ميدهد . بطور كلي چنين چيدماني را مجموعه كمربند ايمني مي نامند . اين عبارت شامل هر وسيله اي كه وظيفه جذب انرژي يا جمع كردن كمربند ايمني را بر عهده دارد ، نيز مي شود .

ويژگيهاي كلي:كمربندها يا سيستم هاي محافظ بايد چنان طراحي و ساخته شوند كه وقتي به درستي نصب مي شوند و توسط سرنشين مورد استفاده قرار مي گيرند به صورتي مطلوب عمل كنند و خطر آسيب ديدگي بدني در هنگام تصادف را كاهش دهند . بخش هاي صلب و پلاستيكي كمربند ايمني مانند سگك ، وسايل تنظيم كننده ، اتصالات و بخشهائي از اين قبيل ، نبايد داراي لبه هاي تيزي باشند كه باعث پارگي ناشي از فرسايش تسمه شده و بايد چنان مستقر و نصب شوند كه در زمان استفاده عادي به زير صندلي متحرك يا درب خودرو گير نكنند . ويژگيهاي تسمه ها بايد چنان باشد كه از توزيع يكنواخت فشار در تمام عرض تسمه روي بدن كاربر اطمينان حاصل شود وحتي تحت بارنيز تاب برندارد . تسمه ها بايد ظرفيت جذب و پخش انرژي را داشته باشند .

نقش كمربند ايمني در كاهش تلفات انساني

تأثير استفاده از كمربند ايمني در كاهش آمار تلفات قربانيان تصادفات رانندگي موضوع بسياري از مطالعات در كشورهاي مختلف بوده است . بررسي ها نشان داده است ، در تصادفاتي كه از كمربند ايمني استفاده شده ، ميزان تلفات كاهش پيدا كرده و از عمده ترين دلايل كاهش تلفات انساني در حوادث رانندگي رعايت مقررات ايمني خودرو مي باشد . برترين علت اين تلفات در تصادفات وسايل نقليه موتوري صدمات و آسيب هاي مغزي و نخاعي بوده است . رانندگان هنگاميكه در زمان تصادف از وسيله نقليه به بيرون پرتاب شوند ، ۲۵ برابر زماني كه در داخل وسيه نقليه بمانند ، دچار تلفات و جراحات مي گردنند ( پرتاب بعلت نبستن كمربند ايمني ) با توجه به اينكه در صورت عدم استفاده از كمربند ايمني خطر پرتاب از شيشه اتومبيل و برخورد با شيشه جلو وجود دارد و لذا استفاده از كمربند ايمني يكي از يهترين ابزارهاي دفاعي براي مقابله با حركات غير قابل پيش بيني ساير رانندگان خصوصا" رانندگانيكه بدلايل مختلف از قبيل خواب آلودگي ، مصرف مواد مخدر ، مصرف الكل و .... از هوشياري و دقت لازم و كافي برخوردار نيستند نيز ميباشد .

آمار و اطلاعات ارائه شده توسط اداره ايمني ترافيك بزرگراههاي ملي آمريكا حاكيست با استفاده از كمربند ايمني ، مقايسه شرايط فعلي با دهه گذشته نشان ميدهد كه تصادفات منجر به فوت در ازاء هر ۱۰۰ ميليون مايل سفر از نرخ ۳ به 1.6 كاهش يافته است .

نتيجه اينكه به ازاي يك درصد افزايش استفاده از كمربند ايمني ، ۱۷۲ نفر از مرگ و جراحات سالانه نجات مي يابند و نزديك به صد ميليون دلار در هزينه هاي مربوطه صرفه جوئي مي شود .

ضرورت قوانين اجباري كمربند ايمني

بيش از ۹۰ درصد رانندگان به مزاياي استفاده از كمربند ايمني اعتقاد دارند اما در واقع بسياري از آنان به دلايلي از قبيل فراموشي و تنبلي و..... از اين استفاده نمي كنند و به همين دليل علت عمده تلفات و جراحات كودكان در تصادفات وسايل نقليه ، بزرگسالان همان وسيله اند كه از كمربند ايمني استفاده نمي كنند .اين در حالي است كه حدود ۸۰ درصد كل راحات وارده به اين كودكان به آسيب هاي وارده به سر است كه باعث مشكلات مغزي ، بيهوشي و حتي مرگ مي شود . از هر صد كودكي كه در حوادث رانندگي جان مي سپارند ۸۰ مورد آن مربوط به عدم استفاده از كمربند ايمني است .

امروزه در بيش از ۲۵ كشور جهان قوانين اجباري كمربند ايمني اجرا ميگردد . نتايج اجراي اين قوانين باعث شده نرخ استفاده از كمربند ايمني از ۲۰ تا ۲۵ درصد ( قبل از قوانين اجباري ) به ۶۰ تا۹۰ درصد ( پس از قوانين اجباري ) افزايش يابد . قوانين استفاده اجباري از كمربند ايمني كه دو عامل مهم آموزش و اجراي مقررات آن را همراهي مي كند سبب گرديده است كه ميزان استفاده از كمربندايمني توسط آمريكائيها از ۱۰ درصد در چند سال قبل به ۶۷ % در حال حاضر برسد . البته اين رقم براي رانندگان كشورهاي صنعتي مانند كانادا ، انگلستان ، آلمان و استراليا ۹۰ درصد مي باشد . براي افزايش تدريجي ميزان استفاده از كمربند ايمني در آمريكا ، كارشناسان معتقد به اجراي برنامه هاي ابتكاري ميباشند . تا سال ۱۹۹۵ اجراي مقررات كمربند ايمني در كشور مزبور به دو صورت انجام ميگرفت اجراي مقررات درجه يك و درجه دو .

در اجراي مقررات درجه يك پليس راننده اتومبيلي را كه كمربند ايمني نبسته است متوقف و وي را جريمه مي نمايد ولي در درجه دو پليس پس از متوقف كردن راننده اتومبيلي كه به نوعي تخلف دست زده است و پس از رسيدگي به آن تخلف در صورتي كه همين راننده از كمربند ايمني نيزاستفاده ننموده باشد ، وي را جريمه مي نمايد . رويكرد مقامات ذيربط به اجراي مقررات درجه يك بوده و معتقدند چنانچه بر اين روش تاكيد نشود ، تفاوتي در آمار استفاده از كمربند ايمني بوجودبه آمار و اطلاعات زير دست يافته نخواهد آمد . اداره ايمني ترافيك بزرگراههاي ملي ( NHTSA ) به آمار و اطلاعات زير دست يافته است .

- در ايالت هائي كه مقررات درجه يك در آنها به مورد اجرا گذارده مي شود ، استفاده از كمربند ايمني ۱۰ درصد بيش از ايالاتي است كه اجراي مقررات درجه دو در مورد رانندگان اعمال ميگردد .

- در مورد هفت ايالتي كه مقررات از درجه ۲ به درجه ۱ تغيير يافته ، در نخستين سال پس از اين جابجائي ميزان تصادفات منجر به فوت ۲۴ درصد كاهش يافت .

- كاليفرنيا نخستين ايالتي بود كه قانون كمربند ايمني از درجه ۲ به درجه ۱ در آن تغيير يافت تا قبل از اين جابجائي يعني تا سال ۱۹۹۳ ، ميزان استفاده از كمربند ايمني در اين ايالت ۷۰ درصد بود ولي پس از جابجائي يعني تا پايان همان سال اين مقدار به ۸۳ درصد افزايش يافت .

- در ايالت لوس آنجلس اين افزايش به ميزان ۲۰ درصد بوده است .

- پيش بيني مي شود كه اگر در آمريكا موفق شوند نرخ استفاده از كمربند ايمني را به ۷۵ درصدبرسانند در حدود ۳ ميليارد دلار در هزينه هاي درماني و اجتماعي صرفه جوئي مي شود .

- از سال ۱۹۸۳ كمربند ايمني در آمريكا توانسته است جان بيش از ۴۰ هزار نفر را دار تصادفات نجات دهد . فايده استفاده از كمربند ايمني به تنهائي در سال ۱۹۹۳ در آمريكا نجات جان ۵ هزار نفر راننده بوده است .

- اجراي كليه قوانين مربوطه هنگامي نتيجه بخش تر خواهد بود كه با برنامه هاي آموزشي ، تبليغ از مجراي رسانه هاي گروهي و نظاير آنها توأم باشد .

قوانين اجباري كمربند ايمني در ايران

بمنظور حفظ سلامت و ارتقاء ايمني رانندگان و سرنشينان خودروها در ايران ، قانون استفاده اجباري از كمربند و كلاه ايمني در تاريخ ۲۶/۱۲/۱۳۷6 به تصويب مجلس شوراي اسلامي رسيد و آئين نامه اجرائي آن نيز در تاريخ ۲۶ /۱۲/ ۱۳۷۹ توسط هيئت وزيران تصويب و بر اساس زمانبندي مندرج آئين نامه فاز اول آن ظرف مدت سه ماه از اين تاريخ بمورد اجرا گذاشته شد . برابر مفاد آئين نامه بستن كمربند ايمني براي راننده و سرنشينان رديف اول وسايل نقليه در حال حركت در بزرگراههاي درون شهري ، كمربندي ها و جاده هاي بين شهري به استثناء اتوبوسها و ميني بوسهاي در اختيار شركت واحد ، معلولان ، بانوان باردار و كليه افراديكه به تائيد پزشك معالجشان داراي بيماري جسمي و ناتوانيهاي حركتي هستند ، الزامي مي باشد .

متعاقبا" از تاريخ 15 /8/ ۱۳82 فاز دوم آن با الزامي شدن استفاده از كمربند ايمني براي رانندگان و سرنشينان كاميونها و همچنين رانندگان و سرنشينان رديف هاي اول و دوم ميني بوس ها و اتوبوسها ( به استثناي اتوبوسها و ميني بوسهاي در اختيار شركت واحد ) آغاز گرديده و فاز سوم آن نيز از تاريخ 15 /8/ ۱۳84 با اجباري شدن استفاده از كمربند ايمني براي كليه رانندگان و سرنشينان خودروها در تمامي راههاي درون و برون شهري بمورد اجرا گذاشته خواهد شد .

نتايج حاصله در طول زمان اجراي قانون استفاده اجباري از كمربند ايمني در ايران

كاهش رشد تلفات انساني در صحنه تصادف از ۱۰ درصد در سال ۸۱ به 4.9درصد در سال ۸۲

كاهش شدت تصادفات از 4.8 درصد در سال 81 به 4.1 درصد در سال 83

كاهش روند صعودي فوت شدگان از 17.6 درصد در سال 82 به 1.4 درصد در سال 83

رشد ۱۰ و ۱۹ درصدي اعمال قانون رانندگانيكه از كمربند ايمني استفاده ننموده اند به ترتيب طي سالهاي ۸۱ تا ۸۳ و كاهش ۶۲ درصدي اين رشد در نيمه اول سال ۸۴ نسبت به مدت مشابه سال قبل .

استفاده ۹۳ درصدي رانندگان و سرنشينان خودروها از كمربند ايمني در راههاي برون شهري و بزرگراههاي درونشهري .

هر چند به دليل پيچيدگي و تعدد عوامل موثر بر وقوع تصادفات رانندگي نمي توان نتايج فوق را صرفا" ناشي از اجراي قانون مذكور دانست ولي بدون شك نقش مهم و بسزائي از طريق فراگير نمودن استفاده از كمربند ايمني در حصول اين نتايج داشته است .

نتيجه گيري

برابر نتايج و اطلاعات بدست آمده از تحقيقات معموله ، ايمن سازي وسايل نقليه و استفاده از وسايل جاذب انرژي ناشي از تصادفات بويژه كمربند ايمني و بكارگيري آن توسط رانندگان و سرنشينان خودروها ، آثار مثبت و انكارناپذيري در كاهش شدت تصادفات رانندگي و نيز كاهش تلفات انساني ناشي از اينگونه حوادث داشته است . لذا بمنظور دستيابي به اهداف مورد نظر در راستاي كنترل و كاهش تلفات انساني اعم از تعداد فوت شدگان ، مجروحين ،معلولين و ...... چنين به نظر مي رسد كه با اقدامات متعدد و مفيد كنترلي ، آموزشي ، فرهنگي ، اجتماعي و .... توسط سازمانها و نهادهاي مسئول گامهاي مؤثري برداشت كه برخي از اين اقدامات به شرح ذيل مي باشد .

راهنمائي و رانندگي ناجا بدليل نقش اجرائي و مسئوليت ذاتي كه در برخورد با تخلفات رانندگي دارد ضمن اقدامات كنترلي و نظارتي بر اجراي قانون استفاده اجباري از كمربند ايمني اقدامات فرهنگي ، آموزشي ذيل را اعمال نمايد .

تهيه و پخش برنامه ها و انيميشن هاي آموزشي از صدا و سيما .

تبليغ و آموزش تأثير استفاده از كمربند ايمني توسط افسران متخصص براي عموم مردم در برنامه هاي تلويزيوني و براي دانش آموزان مقاطع مختلف تحصيلي در مدارس .

برگزاري مسابقات فرهنگي با موضوع كمربند ايمني .

تهيه و توزيع بروشورهاي آموزشي و توصيه هاي ايمني مربوطه .

سازمان صدا و سيما به جهت فراگير بودن و تنوع مخاطبان ، نسبت به ارائه برنامه هاي علمي و فرهنگي ذيل اقدام نمايد .

تهيه و پخش تيزرهاي كارتوني در تمامي شبكه ها و در ساعات پر بيننده .

اجرا و پخش ميزگردهاي علمي و پرداختن به ذكر مزاياي استفاده از كمربند ايمني .

ارائه آمار تلفات انساني ناشي از عدم استفاده از كمربند ايمني در سالهاي گذشته .

تهيه گزارشات مستند از تلفات ناشي از عدم استفاده از كمربند ايمني .

در توليد كليه مجموعه هاي تلويزيوني استفاده هنرمندان از كمربند ايمني را مورد توجه قرار دهند .

وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي بمنظور بسترسازي و افزايش فرهنگ استفاده از كمربند ايمني ،اجراي اقدامات ذيل را به مطبوعات اعلام نمايند .

چاپ هشدارهاي لازم در خصوص استفاده از كمربند ايمني .

چاپ مقالات تحقيقي و علمي جهت تنوير افكار عمومي .

چاپ گزارشهاي مستند از حوادث رانندگي .

وزارت آموزش و پرورش نيز در راستاي ارتقاء فرهنگي دانش آموزان ، موارد ذيل را انجام دهد .

طراحي دروس مربوط براي مقاطع مختلف تحصيلي .

تعيين موضوع استفاده از كمربند ايمني جهت انشاء تحقيق و مقالات دانش آموزان .

انجام مسابقات سراسري تحقيقاتي و نگارشي در خصوص كمربند ايمني .

ابراهيم وهاب زاده ، دانشجوي كارشناسي ارشد راهنمائي و رانندگي دانشگاه علوم انتظامي

پست الكترونيك : این آدرس ایمیل توسط spambots حفاظت می شود. برای دیدن شما نیاز به جاوا اسکریپت دارید